Bark zamrożony – obkurczające zapalenie torebki stawowej

Na czym polega bark zamrożony?

Bark zamrożony to choroba ortopedyczna polegająca na pogrubieniu i obkurczeniu torebki stawowej, co powoduje znaczne ograniczenie ruchu w stawie ramienno-łopatkowym. W tej sytuacji kulka, czyli głowa kości ramiennej nie może się swobodnie obracać w panewce. Chory nie może wykonać pełnego ruchu w stawie ani samodzielnie (czyli czynnie), ani biernie z pomocą ortopedy lub fizjoterapeuty. Najczęściej bark zamrożony dotyczy pacjentów w wieku ok. 50 lat, częściej kobiet.

Jakie są przyczyny barku zamrożonego?

Najczęściej bark zamrożony pojawia się bez jasno określonej przyczyny – w stawie nie doszło do uszkodzeń mechanicznych, a jednak pojawiło się obkurczenie torebki stawowej. Jest to tzw. pierwotny bark zamrożony. Uważa się, że ten problem ortopedyczny może mieć związek z zaburzeniami hormonalnymi (cukrzyca, choroby tarczycy) lub stresem, ale dokładna przyczyna nie została poznana. Możliwe, że bark zamrożony ma związek z genetyką, gdyż często występuje obustronnie, ale na szczęście rzadko jednocześnie.

Bark zamrożony może występować także jako problem wtórny do sytuacji, która zapoczątkowuje proces obkurczenia torebki stawowej – dzieje się tak po masywnych uszkodzeniach mechanicznych, przebytych operacjach, złamaniach lub zwichnięciach barku. Jest to inna choroba ortopedyczna, choć sposób postępowania jest podobny jak w pierwotnym barku zamrożonym.

Najczęstsze objawy barku zamrożonego

Zwykle bark zamrożony przebiega w trzech etapach:

• w pierwszej fazie choroby występują znaczne dolegliwości bólowe z postępującym ograniczeniem ruchomości. Związane jest to z procesem zapalnym torebki stawowej zakończonym jej obkurczeniem. W tym okresie typowe są bóle nocne oraz gwałtowny, przeszywający ból przy szarpnięciu lub uderzeniu w bark
• w drugiej fazie zmniejsza się ból, ustępują bóle nocne (ustępuje stan zapalny torebki stawowej), lecz pozostaje ograniczenie zakresu ruchu, co wynika z utrzymującego się pogrubienia torebki stawowej
• w trzeciej fazie dochodzi do stopniowej przebudowy obkurczonej torebki stawowej, która odzyskuje swoją pierwotną elastyczność. Dzięki temu stopniowo powraca pełna ruchomość barku

Jak wygląda diagnostyka barku zamrożonego?

Diagnostyka barku zamrożonego polega na dokładnym badaniu klinicznym – ocenie ruchomości stawu i wykluczeniu innych patologii. Rutynowo wykonuje się dodatkowo RTG barku i USG barku. Często w badaniach obrazowych nie stwierdza się żadnego problemu ortopedycznego. Jest to sytuacja typowa, bowiem przykurcz torebki stawowej można stwierdzić badając chorego, zaś badania obrazowe mogą tego faktu nie uwidocznić.

Leczenie barku zamrożonego

Leczenie nieoperacyjne

Obecnie dominuje leczenie nieoperacyjne barku zamrożonego, którego bardzo istotnym składnikiem jest czas – torba stawowa musi ulec pełnej przebudowie, aby odzyskać swoją dawną elastyczność. Proces ten może być zahamowany przez każdy bodziec bólowy, a więc istotna jest delikatność i skuteczne leczenie przeciwbólowe. W pierwszej fazie stosuje się duże dawki leków przeciwbólowych, czasami możliwe jest zmniejszenie procesu zapalnego torebki stawowej przez iniekcje sterydowe pod kontrolą USG barku. W tym okresie należy unikać gwałtownych ruchów barkiem, czyli także intensywnej (bolesnej) rehabilitacji.

Po ustąpieniu ostrego bólu barku rozpoczyna się bardzo delikatne, stopniowe rozciąganie stawu. W przypadku łagodnego i cierpliwego postępowania zarówno ze strony pacjenta, jak i fizjoterapeuty, istnieje bardzo duża szansa na powrót ruchomości i sprawności barku. Kluczowe jest zrozumienie mechanizmu powrotu ruchomości – ważne jest, że każdy bark może wracać do pełnej ruchomości w różnym czasie, co bardziej jest zależne od stanu i metabolizmu tkanek, niż od pracowitości i sumienności chorego. Zwykle czas powrotu do zdrowia, licząc od momentu ograniczenia ruchu barku do powrotu pełnej ruchomości stawu wynosi ok. 6-12 miesięcy.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne barku zamrożonego – czyli artroskopowe uwolnienie torebki stawowej wykonuje się obecnie niezmiernie rzadko, tylko w sytuacji bardzo przewlekłych, nieustępujących ograniczeń ruchomości. Ważne jest, aby nie wykonywać artroskopii barku w ostrej fazie bólowej, gdyż może grozić to trwałym zwłóknieniem torebki stawowej, a więc trwałym ograniczeniem ruchomości barku. Obecnie nie ma dowodów naukowych, aby operacja lub jak wspomniano wcześniej – bardzo intensywna rehabilitacja (zwykle bolesna) skracały czas trwania choroby.

Autor: Dr hab. n. med. Bartłomiej Kordasiewicz