Łopatka trzaskająca (strzelająca)

Na czym polega łopatka strzelająca?

Łopatka trzaskająca jest to problem ortopedyczny, który polega na bolesnym (i często słyszalnym) trzeszczeniu i przeskakiwaniu w okolicy barku i łopatki. Główną funkcją łopatki jest prawidłowe podpieranie kulki, czyli głowy kości ramiennej. W warunkach prawidłowych łopatka w sposób gładki ślizga się po ścianie klatki piersiowej (czyli po żebrach). Pomiędzy żebrami i łopatką znajdują się mięśnie i kaletki – dzięki temu ruch łopatki względem klatki piersiowej jest swobodny. W niektórych sytuacjach może dochodzić do zaburzenia „ślizgu” łopatki – przyczyny powstawania tego zaburzenia nie są do końca znane. Możliwe, że dysfunkcja łopatki powstaje w wyniku nadmiernych obciążeń, zmiany techniki treningu, choć czasami jest wręcz odwrotnie – problem może się ujawnić podczas zmniejszeniu dotychczasowej aktywności – długotrwała praca siedząca lub inna choroba, która zmusiła pacjenta do zaprzestania tradycyjnej aktywności sportowej. Czasami problem polega tylko na nieprawidłowym ruchu łopatki, czasami towarzyszy temu również słyszalne trzeszczenie. Nie u wszystkich trzeszczenie jest bolesne – wtedy traktuje się to jako pewną odmienność lub „urodę” barku. W chwili gdy strzelanie w okolicy łopatki staje się bolesne – jest to już choroba ortopedyczna, która wymaga diagnostyki i leczenia.

Jakie są przyczyny łopatki trzaskającej?

Najczęściej przyczyna łopatki trzaskającej jest nieznana. Zarówno mechanizm powstawania tego zaburzenia, jak i precyzyjne określenie źródła dźwięku nie jest do końca jasne. Wydaje się, że słyszalne „chrupanie” pochodzi z kaletek, czyli zbiorników maziowych znajdujących się w okolicy łopatki, czasami także z okolicy stawu barkowo-obojczykowego, a więc kostnego połączenia kończyny górnej z klatką piersiową. Uważa się, że jest to zaburzenie funkcji łopatki. Zdecydowanie rzadziej przyczyną łopatki trzaskającej są zmiany mechaniczne, które mogą powodować zaburzenia funkcji łopatki.

Najczęstsze zmiany tego typu to:

• ciała wolne w przestrzeni łopatkowo-żebrowej (czyli drobne fragmenty chrzęstno-kostne, której mogą powstawać w niektórych chorobach w stawach i kaletkach maziowych, np. w chondromatozie).
• deformacje kostne łopatki (tzw. wyrośla chrzęstno-kostne łopatki)
• zaburzenia kostne żeber i inne zmiany ściany klatki piersiowej

Najczęstsze objawy łopatki trzaskającej

Najczęstszym objawem łopatki trzaskającej jest:

• ból okolicy barki i łopatki
• słyszalne i wyczuwalne trzeszczenie i przeskakiwanie w okolicy łopatki i stawu barkowo-obojczykowego

Jak wygląda diagnostyka łopatki trzaskającej?

W celu potwierdzenia łopatki trzaskającej istotne jest badanie kliniczne, czyli dokładna ocena funkcji barku i ruchu łopatki przez ortopedę, a następnie wykonanie badań: RTG barku, USG barku i tomografii komputerowej barku z uwzględnieniem przestrzeni łopatkowo-żebrowej. Celem badań obrazowych jest wykluczenie mechanicznych przyczyn choroby opisanych powyżej.

Leczenie łopatki trzaskającej

Leczenie nieoperacyjne

W najczęstszej sytuacji, gdy łopatka trzaskająca nie ma przyczyny mechanicznej, czyli zmian opisanych powyżej – leczenie jest nieoperacyjne i polega na rehabilitacji. Celem fizjoterapii jest zmniejszenie bólu, a następnie poprawa funkcji i stabilizacji łopatki. Jest to proces, który odbywa się stopniowo i wymaga odpowiednio długiego czasu.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne, czyli artroskopia przestrzeni łopatkowo-żebrowej wykonuje się w przypadku obecności mechanicznych deformacji w tej okolicy. Podczas artroskopii usuwa się ciała wolne lub zmiany kostne na łopatce, które powodują zaburzenie „ślizgu” łopatki. W takich sytuacjach rehabilitacja barku bez usunięcia przyczyny mechanicznej bywa zwykle nieskuteczna.

Autor: Dr hab. n. med. Bartłomiej Kordasiewicz