Uszkodzenie stawu barkowo-obojczykowego

Uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego należą do częstych uszkodzeń – stanowią do 50% urazów sportowych. Występują częściej u mężczyzn, zwykle w wieku do czterdziestu lat.

Przyczyny uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego

Najczęściej przyczyną jest bezpośredni upadek na bark, bardzo często jest to upadek z roweru. W przypadku uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego mówimy o skręceniu (uszkodzeniu więzadeł) lub zwichnięciu (uszkodzeniu więzadeł na tyle istotnym, że dochodzi do przemieszczenia, czyli zwichnięcia obojczyka względem wyrostka barkowego).

Objawy uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego

Najczęstsze objawy to:

• ból
• obrzęk, a czasami nawet wyraźna deformacja w okolicy stawu barkowo-obojczykowego – jest to tzw. objaw klawisza
• ograniczenie ruchomości barku (zwykle z powodu bólu)

Czym jest tzw. objaw klawisza?

W związku z uszkodzeniem więzadeł okolicy stawu barkowo-obojczykowego dochodzi do charakterystycznej deformacji – tzw. objawu klawisza. Występuje on w zwichnięciu stawu barkowo-obojczykowego, a więc jest to co najmniej uszkodzenie III stopnia. Do objawu tego dochodzi, ponieważ obojczyk pozbawiony stabilizacji z powodu uszkodzenia więzadeł jest pociągany w kierunku głowy pacjenta przez mięśnie, a ciężar kończyny (siła grawitacji skierowana obwodowo) powoduje pociąganie wyrostka barkowego do dołu.

Diagnostyka uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego

W przypadku podejrzenia uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego na podstawie badania klinicznego zaleca się badania RTG stawu, czasami w obciążeniu – porównawcze z drugą kończyną. U pacjentów z podejrzeniem innych uszkodzeń towarzyszących (uszkodzenia stożka rotatorów lub obrąbka) wskazane jest wykonanie badania USG lub MRI stawu.

Istnieje kilka klasyfikacji (np. Rockwood’a) opisujących stopnie uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego – diagnozuje się je w zależności od uszkodzonych struktur i przemieszczenia obojczyka względem wyrostka barkowego łopatki. Według Klasyfikacji Rockwood’a od III stopnia uszkodzenia zaczynają się uszkodzenia powszechnie nazywane zwichnięciem stawu barkowo-obojczykowego.

Leczenie uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego

Leczenie nieoperacyjne

Nieznaczne uszkodzenia leczone są nieoperacyjnie poprzez unieruchomienie kończyny w temblaku w okresie bólowym (5-10 dni). Temblak jest zdejmowany regularnie do ćwiczeń kończyny. Wkrótce po ustąpieniu bólu rozpoczyna się rehabilitację barku. Czasami mimo trwałej deformacji kosmetycznej (utrzymującego się objawu klawisza) pacjenci wracają do aktywności i sportu już po 3-6 tygodniach.

Zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego, a więc uszkodzenia od III stopnia, wywołują liczne dyskusje wśród ortopedów – wciąż nie ma jednoznacznych danych naukowych, które jasno precyzowałyby wskazania do leczenia operacyjnego i zachowawczego. Wynika to z faktu, że wielu pacjentów po urazie leczonym nieopearcyjnie będzie miało pełną i niebolesną funkcję kończyny mimo wyraźnej deformacji kosmetycznej, czyli mimo utrzymującego się objawu klawisza. Oznacza to, że zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego wymagają bardzo szczegółowej rozmowy z pacjentem, aby indywidualnie ustalić najlepszy sposób postępowania.

Leczenie operacyjne

Większe uszkodzenia (zwykle od III stopnia) mogą wymagać leczenia operacyjnego, czyli rekonstrukcji stawu barkowo-obojczykowego. Do operacji skłaniają młody wiek, aktywność zawodowa wymagająca znacznej sprawności kończyny, sport uprawiany profesjonalnie. Jednocześnie operacja daje szansę na zlikwidowanie lub zmniejszenie objawu klawisza związanego z przemieszczeniem obojczyka.

Leczenie operacyjne polega na repozycji i stabilizacji obojczyka do wyrostka kruczego, czasami również do wyrostka barkowego łopatki z wykorzystaniem elastycznych systemów mocujących. W okresie ostrym, czyli zwykle ok. 2 tygodni od urazu możliwe jest wygojenie uszkodzonych więzadeł.

W sytuacji przewlekłej, najczęściej po kilku miesiącach od urazu, gdy możliwość wygojenia uszkodzonych więzadeł już minęła, a u pacjenta wciąż występuje ból i ograniczenia funkcji kończyny, należy podczas operacji zrekonstruować uszkodzone więzadła przy pomocy materiału biologicznego, np. ścięgna mięśnia smukłego.

Po operacji chorzy wracają do sprawności zwykle w okresie ok. 4-6 miesięcy, choć czasami okres ten może wydłużyć się nawet do roku.

Autor: Dr hab. n. med. Bartłomiej Kordasiewicz