Złamanie zmęczeniowe stopy, złamanie przeciążeniowe stopy

Na czym polega złamanie zmęczeniowe stopy?

Nazwa schorzenia może wprowadzać w błąd – złamanie zmęczeniowe nie jest złamaniem, nie jest również związane z nagłym urazem stopy. To zmiana przeciążeniowa tkanki kostnej, powstająca zazwyczaj w wyniku chodzenia na długich dystansach, zwiększenia aktywności sportowej, zbyt forsownym treningu lub nieprawidłowym treningu. Złamania zmęczeniowe są częstym problemem biegaczy.

Złamania zmęczeniowe występują najczęściej w okresie zwiększania obciążeń treningowych. Nieuprawianie sportu nie wyklucza jednak powstania złamania zmęczeniowego – jego przyczyną może być codzienne chodzenie.

Przeciążenie może dotyczyć każdej kości stopy. Najczęściej jednak dotyczy II kości śródstopia. Jest też kilka rodzajów złamań zmęczeniowych, które szczególnie trudno się leczą, wśród nich złamanie Jonesa V kości śródstopia, złamanie kości łódkowatej.

Objawy złamania przeciążeniowego stopy

Do najczęstszych objawów złamania zmęczeniowego stopy należą:

• objawy bez wcześniejszego, wyraźnego urazu
• ból nasilający się w trakcie chodzenia
• obrzęk stopy
• objawy stopniowo nasilają się w ciągu kilku dni – kilku tygodni

Jeśli ból czy obrzęk utrzymuje się powyżej tygodnia, należy zgłosić się do lekarza ortopedy specjalizującego się w schorzeniach stopy.

Jak wygląda diagnostyka złamania przeciążeniowego stopy?

Rozpoznanie wstępne złamania przeciążeniowego stopy stawia się na podstawie badania klinicznego: wywiadu oraz badania palpacyjnego, czyli dotykowego. Złamania zmęczeniowe kości położonych powierzchownie (np. II kości śródstopia wyczuwalnej przez skórę) można na wczesnym etapie rozpoznać przy pomocy USG stopy. Zmiany tkanki kostnej w rentgenach uwidaczniają się natomiast dopiero po kilku tygodniach i z tego powodu zdjęcia rentgenowskie nie zawsze są przydatne. W przypadkach wątpliwych lub w przypadku kości niepołożonych bezpośrednio pod skórą (na przykład kości skokowej),, w diagnozie bardzo przydatne jest badanie MR stopy.

Leczenie złamania przeciążeniowego stopy

Leczenie nieoperacyjne

Zazwyczaj do wyleczenia złamania zmęczeniowego wystarczające jest leczenie nieoperacyjne. Stosuje się unieruchomienie i odciążenie stopy. Klasycznym sposobem jest odciążenie o kulach bez stawania na stopie przez kila tygodni. W niektórych złamaniach ortopeda może zadecydować o wcześniejszym wdrożeniu obciążania.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne, w tym przypadku zespolenie przy pomocy śrub lub płytek, złamań zmęczeniowych stopy potrzebne jest rzadko. Dotyczy to niektórych przypadków – takich, które źle się goją (np. złamania Jonesa piątej kości śródstopia) czy złamań, które uległy przemieszczeniu.

Rehabilitację stosuje się pomocniczo w odzyskaniu sprawności po złamaniu zmęczeniowym stopy.

Złamanie zmęczeniowe stopy a powrót do sportu

Leczenie złamania zmęczeniowego nie kończy się na uzyskaniu zrostu kostnego. Złamanie zmęczeniowe wynika z zaburzenia równowagi między przeciążaniem a regeneracją. Z tego powodu konieczne jest przeanalizowanie przyczyn zwiększonego przeciążania stopy oraz przyczyn niewystarczającego jej gojenia.

Przyczynami nadmiernego przeciążania mogą być przykładowo:

• nieodpowiedni trening, nieodpowiednia technika – wtedy do leczenia powinien zostać włączony trener
• niewystarczająca siła mięśniowa, zaburzenia biomechaniczne – to pozostaje w zakresie oceny i leczenia doświadczonego fizjoterapeuty
• niewystarczająca regeneracja może wynikać także z nieodpowiedniego odżywiania (zaleca się wówczas wizytę u dietetyka) lub problemów internistycznych (konieczne jest wówczas włączenie w proces leczenia lekarza internisty)

Autor: Dr hab. n. med. Andrzej Boszczyk